Gedenkstätten

Anne Frank, die in maart 1945 op 15-jarige leeftijd in het concentratiekamp Bergen-Belsen stierf, is een symbolische figuur onder de slachtoffers van de nationaal-socialistische holocaust vanwege haar dagboek, dat nu deel uitmaakt van de wereldliteratuur. Op Rabbi Neumark Weg, tegenover de oude stadsmuur, is een kunstwerk aan haar opgedragen door de belangrijke beeldhouwer Heinz Mack als gedenkteken.Hier is mijn subjectieve beschrijving en interpretatie.Uit een vierkant grindbed waarin de naam "Anne Frank" is neergelegd in zwarte granieten letters, rijst een diepzwarte, hoekige, manshoge granieten stele op. Drie treden die in de steen zijn gefreesd met toenemende staphoogte verdelen het massieve blok in vier delen die samenvloeien tot één. Door de toenemende omvang en massa van de blokken lijkt de hele zuil zich naar boven en naar de toeschouwer toe uit te strekken, alsof hij wilde voorkomen dat ze onzorgvuldig zouden passeren.De blokken zijn in hun bovenste gedeelte gepolijst, waardoor ze een glinsterende glasglans krijgen waarin de kijker wordt weerspiegeld. Ondanks hun hoekige vorm hebben ze een nobele uitstraling en brengen ze een waardige herdenking over die rekening houdt met het verdriet om het lot van Anne Frank. In hun onderste derde deel zijn ze echter ruw uitgehouwen, lijken ze saai en drukken ze kwetsbaarheid uit.Er zijn talloze Anne Frank sculpturen in de wereld, meestal tonen ze een figuratieve voorstelling van het meisje. We waren vooral onder de indruk van deze volledig abstracte vorm van herdenken.Link: www2.duisburg.de/micro2/kulturbuero/kunstwerke/mitte/102010100000257297.php

Dit monument herdenkt de synagoge in Bad Salzuflen, die tijdens de pogromnacht van 1938 door de Nationaal-Socialisten werd geschonden en uiteindelijk in 1941 werd verwoest, evenals de uitroeiing van de Joodse gemeenschap. De plaquette verwijst uitdrukkelijk naar de "deelname van de burgers van deze stad".

De elementen van dit monument zijn ontworpen om de plattegrond van het verwoeste gebouw en belangrijke delen van de architectuur (de drie bogen boven de ramen en de voordeur, de zitplaatsen binnen) te markeren.

Wij bezoekers hebben deze barbaarsheid niet hoeven meemaken. Laten we op een plek als deze even pauzeren om de slachtoffers te herdenken.

Op dat moment was er toegang tot een van de zeven kampen waarin tussen 1941 en 1945 tot 2.090 krijgsgevangenen werden geïnterneerd, die onder onmenselijke omstandigheden dwangarbeid moesten verrichten op de Jacobi-mijn.Dit kleine monument hebben we te danken aan de studenten: in de Theodor-Heuss-Realschule.

Het buitenkamp Stoffeln bevond zich in het Düsseldorf Südpark, het enige kamp in Düsseldorf dat tot het concentratiekamp Sachsenhausen behoorde. Het duurde slechts 5 maanden, waarin is bewezen dat 111 gevangenen stierven - een sterftecijfer dat alleen werd overschreden door het subkamp Osnabrück.Wij, die de verschrikkingen van de nazi-terreur niet hoefden te ervaren, zouden hier even moeten stoppen ter nagedachtenis aan het lijden van de gemartelden.Meer informatie vindt u hier: kz-aussenlager-duesseldorf.de/lager-stoffeln.php

De beeldhouwer Hubertus von Pilgrim, geboren in Berlijn en woont in Pullach bij München, maakte eind jaren tachtig in totaal 22 identieke sculpturen die de dodenmars van de gevangenen van het concentratiekamp Dachau in 1945 herdenken. Deze gedenktekens zijn opgericht langs de route van de dodenmars (ook hier in Grünwald in 1991), een ander voorbeeld is in het Yad Vashem-monument in Jeruzalem.Het beeldhouwwerk toont op indrukwekkende wijze de mars van de verdoemden, wiens gestileerde gezichten angst en hulpeloosheid weerspiegelen. Ik zou graag willen dat andere fietsers even stilstaan bij deze ontroerende herdenkingsplek.Meer informatie over de kunstenaar en zijn werk: de.wikipedia.org/wiki/Hubertus_von_Pilgrim

Op deze in 2018 ingewijde herdenkingsplaats herdenkt Traunstein de doden van beide wereldoorlogen. Een kubus van roestig staal, aan één kant open en daardoor toegankelijk, omsluit een zuil in de vorm van een kerkdak met naast een kruis een bronzen dodenboek. De 3 verticale, vierkante muren zijn op vele manieren doorbroken en dragen teksten waarin de verschrikkingen van de oorlog in drastische bewoordingen worden benoemd. Alleen afschuw en verdriet kunnen hier optreden, maar geen valse heldenverering. Een zeer indrukwekkend monument met een duidelijke boodschap: nooit meer oorlog!

Meer informatie: traunsteiner-tagblatt.de/region/landkreis-traunstein_artikel,-traunstein-gedenkstaette-fuer-die-opfer-beider-weltkriege-eingeweiht-_arid,449515.html

Over de Traunstein-kunstenaar Rolf Wassermann: wassermann-traunstein.de

"Gedenkteken ter herdenking van de deportatie van Joodse kinderen uit Duisburg" is de volledige titel van dit beeld. Als je (en alleen dan) de vierkante kolom van roestig staal omcirkelt, kun je de in reliëf gelaste tekst in stalen letters lezen: “Vanaf dit punt werden tussen 1938 en 1945 minstens 130 Joodse kinderen uit Duisburg gedeporteerd naar de Nationaal-Socialistische concentratie- en vernietigingskampen.”

Sommige letters en cijfers zijn ontworpen als traliegaten in de stalen platen; ze geven zicht op de binnenkant van de zuil, waar metalen borden met de namen en levensdata van enkele van de minderjarige slachtoffers aan kettingen hangen. Helene Wajnsztok, zo leren we, was waarschijnlijk pas twaalf jaar oud.

Een overtuigend geslaagd gedenkteken, ontworpen door de Duisburgse kunstenaar Gerhard Losemann, uitgevoerd in samenwerking met jongeren van de Thyssen-Krupp-opleidingswerkplaats.

Link: www2.duisburg.de/micro2/kulturbuero/kunstwerke/mitte/102010100000403160.php

Van 1942 tot 1945 was er op de plaats van het huidige groene gebied “Saure Wiese” een dwangarbeidskamp dat werd gerund door het wapenbedrijf “Bochum Verein”. 1.000 mannen uit Rusland en Oekraïne werden hier in kazernes ondergebracht en moesten onder onmenselijke omstandigheden dwangarbeid verrichten. Velen van hen hebben het niet overleefd.

Op 8 mei 2012 (de dag van de bevrijding) werd de Saure Wiese ingehuldigd als herdenkingsplaats en werd de installatie “Loud Silence” van de Bochumse kunstenaar Marcus Kiel voor het publiek geopend. Steenblokken markeren voorbeeldig de plattegrond van een van de kazernes; Langs de paden staan betonnen zuilen met daarop roestige stalen banden met citaten van enkele overlevende dwangarbeiders.

Een plek waar we moeten stilstaan bij het onrecht dat heeft plaatsgevonden. Het is te bereiken via een korte omweg vanaf de West Parkband (komoot.de/highlight/559344).

Verdere informatie en foto's:
→ designstudio-steinert.de/portfolio/p_marcus_kiel_zwangsarbeiterlager_saure_wiese_laute_stille_gedenkort_installation.php
→ vvn-bda-bochum.de/archives/3954

Op dit punt herdenkt een gedenksteen 35 Russische dwangarbeiders die hier in 1945 zijn vermoord en begraven door leden van de Gestapo van Essen.

De verantwoordelijken werden in 1948 door een Brits militair tribunaal tot lange gevangenisstraffen veroordeeld, maar de procedures tegen de Gestapo-leiding werden in 1960 stopgezet.

Meer informatie: de.wikipedia.org/wiki/Montagsloch

Het "Altendorfer Friedenskreuz" is het oudste anti-oorlogsmonument in Essen en werd opgericht op 3 mei 1945 - vijf dagen voor de bevrijding van Duitsland door de capitulatie in Berlijn op 8 mei, waarmee een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Voor het monument schudden Duitsers uit Altendorf, krijgsgevangenen uit de voormalige Sovjet-Unie, dwangarbeiders uit Polen, Frankrijk en andere landen elkaar de hand voor verzoening en baden samen. Op de overblijfselen van patroonhulzen - later vervangen door een gedenksteen - graveerden ze de woorden: I WANT YOU TO LIVE IN PEACE. VOOR DE SLACHTOFFERS IN PROBLEEMTIJD. 3 MEI 1945Bron: Persbericht van de stad Essen ter gelegenheid van de inhuldiging van de gedenksteen met de infotekst (zie foto)

De inscriptie luidt:

"Van juni 1941 tot maart 1945 was hier het werkkamp "Flughafen Mülheim / Ruhr". Het was ondergeschikt aan het rijkspolitiebureau in Keulen. Het herinnert aan de gevangenen die hier bijzonder zwaar lichamelijk werk moesten doen als onderdeel van zogenaamde educatieve maatregelen, met het volledige verlies van hun vrijheid en elke willekeur. Ze leden honger, kou, ziekte en mishandeling. Talloze doden zijn gedocumenteerd. Ook hebben hier executies plaatsgevonden.
Deportaties naar concentratiekampen werden uitgevoerd.
Gedenkplaat - geplaatst door de stad Mülheim an der Ruhr in 1996."

In een nis naast de straat herdenkt een gedenksteen de joodse burgers van Borkum die het slachtoffer werden van het naziregime. (Meer over het uitgesproken antisemitisme van Borkum is hier te vinden: de.wikipedia.org/wiki/Borkum#Antisemitismus_auf_Borkum).Als je wilt, kun je hier stoppen en een van de witte steentjes op de gedenksteen leggen ter nagedachtenis van de slachtoffers - volgens een joodse traditie.

In de huidige wijk Kettwig vor der Brücke (voorheen Laupendahl) woonden 250 jaar geleden joodse bewoners. Haar synagoge ging in de nacht van de pogrom in 1938 in vlammen op en in 1942 werden de laatste joden gedeporteerd naar Theresienstadt en Izbica. Tegenwoordig is er geen joodse gemeenschap meer in Kettwig.Dit stille monument herinnert ons eraan dat er ook een joodse gemeenschap in Kettwig was voordat deze het slachtoffer werd van de nazi-tirannie.Meer informatie: essener-ruhrperlen.de/kettwig/historische-bauwerke/zum-gedenken-die-ehemalige-juedische-gemeinde

Deze scholengemeenschap is vernoemd naar Holocaustslachtoffer Frida Levy. Ter nagedachtenis aan de naamgenoot is in het schoolgebouw een struikelblok gelegd (zie foto).Van Wikipedia: “Frida Levy (nee Stern; geboren 18 december 1881 in Geseke) trouwde op 29 maart 1901 met Fritz Levy en verhuisde naar Essen. Het echtpaar kreeg vier kinderen. Voor de Eerste Wereldoorlog voerde ze onder meer campagne voor vrouwenkiesrecht. Na de Eerste Wereldoorlog werkte ze samen met de Women's International League for Peace and Freedom. Fritz Levy werd in 1933 gearresteerd vanwege zijn lidmaatschap van de SPD en vervolgens de stad uitgezet, daarom verhuisde het gezin naar Wuppertal. Na de dood van haar man in 1936 verhuisde Frida Levy naar Berlijn om bij haar dochter Hanna Herz te gaan wonen. Beiden zijn veroordeeld tot gevangenisstraffen wegens "anti-staatsactiviteiten". Na haar vrijlating in het voorjaar van 1939 emigreerde Hanna Herz naar Zweden. Tegen die tijd waren haar drie andere broers en zussen al naar Zweden en Palestina geëmigreerd. Frida Levy weigerde te emigreren, zich te verstoppen of dood te vluchten. Op 25 januari 1942 werd Frida Levy gedeporteerd naar Riga, waar ze op een onbekende datum werd vermoord.”

Op dit punt is er een vijfdelige fonteinsculptuur van de Essense beeldhouwer Wolfgang Liesen. De vijf bronzen blokken tonen in reliëf taferelen uit de geschiedenis van Essen, waarvan één over de bomoorlog.Helaas zijn er op internet geen bronnen over de geschiedenis van deze fontein te vinden. Iedereen die informatie kan aandragen is hier van harte welkom.

Struikelsteen ter nagedachtenis aan Nora Eichberg, slachtoffer van de Holocaust. Nora Eichberg (geboren op 6 mei 1882 in Bochum) werd op 22 april 1942 gedeporteerd naar het getto van Izbica en daar vermoord.

De plaats van het onzichtbare monument is het voorplein van kasteel Saarbrücken. Het werd in 1993 in Saarbrücken ingehuldigd

Struikelstenen ter herdenking van leden van de families Winterstein en Nagel die het slachtoffer zijn geworden van de Holocaust.Van Wikipedia: "Maria Winterstein (geboren op 3 september 1913 in Steinfeld), dochter van Januarius Winterstein en Else Hofmann, werd beschouwd als een "zigeunerhalfbloed" en was de moeder van Erwin Winterstein (geboren 14 september 1931 in Waldbrunn). Ze trouwde in 1933 in Essen met Paul Nagel en kreeg met hem nog vier kinderen: Elisabeth Nagel (* 16 december 1933), Karl-Heinz Nagel (* 2 april 1935), Antonetta Nagel (* 17 juni 1936; † 26 oktober 1936) en Karola Nagel (geboren 22 november 1937). Maria en Paul Nagel scheidden op 24 december 1938. Daarna woonde Maria Nagel bij Hans Naujokat, maar ze konden niet trouwen vanwege de Neurenbergse wetten. Met Hans Naujokat kreeg ze nog vier kinderen, die de meisjesnaam van hun moeder kregen: Hans Winterstein (geboren 20 juli 1939), Werner Winterstein (geboren 15 september 1941), Heidemarie Winterstein (geboren 4 december 1942) en Hans-Dieter Winterstein (Born juli 1944 in het Auschwitz-Birkenau concentratiekamp).
Op 3 december 1943 werd Maria Nagel samen met vier van haar kinderen gearresteerd. Alle zeven kinderen en de moeder werden op 7 december 1943 naar het zigeunerkamp van het concentratiekamp Auschwitz gestuurd. Karola Nagel stierf in Auschwitz op 17 januari 1944, evenals haar broer Karl-Heinz (waarschijnlijk op 15 april 1944) aan tyfus. Dit zigeunerkamp werd begin augustus 1944 ontbonden en het gezin werd doorgetransporteerd naar het concentratiekamp Ravensbrück. Hans-Dieter Winterstein stierf op dit transport. Heidemarie Winterstein werd in februari 1945 vermoord door gifinjectie, net als haar broer Hans kort daarna. Erwin Winterstein werd in de laatste weken van de Tweede Wereldoorlog gescheiden van zijn familie en gedeporteerd naar Sachsenhausen en Buchenwald. Begin maart 1945 werd de rest van het gezin naar Mauthausen vervoerd en eind maart 1945 naar Bergen-Belsen. Werner Winterstein overleefde dit transport niet.Maria Nagel en Elisabeth Nagel werden vrijgelaten in Bergen-Belsen, Erwin Winterstein in Buchenwald. Hij stierf bij een ongeval op 30 april 1954. Elisabeth Nagel trouwde in 1955 en stichtte een gezin.”

Stolpersteine ter nagedachtenis aan de leden van de familie Meyer die slachtoffers waren van de Holocaust.

Van Wikipedia: "Julius Meyer (geboren 11 november 1888 in Lübbecke), zijn vrouw Thea Meyer (née Paul; geboren 16 januari 1897 in Kołobrzeg) en zijn zoon Günther Meyer (geboren 12 februari 1929 in Essen) werden geboren op november 22 oktober 1929 in Essen: “We werden in april 1942 naar Izbica gedeporteerd en op een onbekende datum vermoord.”

Stolpersteine herdenkt Rosalie en Else Lilienfeld, slachtoffers van de Holocaust. Rosa Lilienfeld (geboren 12 augustus 1879 in Witten) en Else Lilienfeld (geboren op 3 maart 1881 in Witten) werden op 22 april 1942 naar Izbica gedeporteerd en daar vermoord.