Onze-Lieve-Vrouwekerk

Zutendaal is al heel lang een bedevaartsoord naar het wonderbaarlijke Mariabeeld. Volgens de legende werd de eerste kerk oorspronkelijk gebouwd in het gehucht Mandel. Maar toen bleek elke ochtend dat het reeds gebouwde deel was afgebroken. Een boer had een licht gezien op een nabijgelegen locatie en stelde voor om die locatie te proberen. Het vreemde licht kan een teken zijn. De opgravingen die op deze plek zijn begonnen, zijn toen bij het beeld teruggevonden. Dit zou dan de plaats zijn van de huidige Onze-Lieve-Vrouwekerk. Elk jaar op 15 augustus komen nog steeds veel mensen te voet op pelgrimstocht naar Zutendaal om te bidden voor hun gezondheid.

Gotische kerk, gebouwd begin 14de eeuw, waarschijnlijk nadat graaf Arnold V van Loon in 1304 het patronaat van de parochie aan de abdij van Averbode afstond. Het gewelf en het bovengedeelte van het koor dateren mogelijk van na de brand van 1598. In 1896 werden de oorspronkelijke zijbeuken en transept afgebroken en vervangen door de huidige vergrote zijbeuken en dito transeptarmen.Gelegen op een hoogte, bij het thans als parkeerruimte ingerichte, en door verkeerswegen doorsneden dorpsplein.
(Inventaris Onroerend Erfgoed)

Begin 13e eeuw werd een romaanse kerk gebouwd, waarvan de onderbouw van het koor bewaard is gebleven. Begin 14e eeuw werd de vroeggotische westtoren en de middenbeuk gebouwd. Dit gebeurde waarschijnlijk nadat Graaf Arnold V van Loon in 1304 het patronaatsrecht schonk aan de Abdij van Averbode.
In 1598 werd de kerk door krijgsbenden in brand gestoken. Vermoedelijk is daarna het huidige gewelf en bovengedeelte van het koor tot stand gekomen. Ook in de 18e eeuw vonden er herstelwerkzaamheden plaats.
In 1896 werd de kerk uitgebreid door Ferdinant Lohest. Hierbij werden de zijbeuken en transeptarmen afgebroken en vervangen door vergrote neogotische zijbeuken en transeptarmen, waarmee de kerk zijn huidige uiterlijk kreeg.
De kerk werd gebouwd in mergelsteen op een plint van breuksteen.