Zicht op het begijnhof

De moeite om eens bij de begijntjes te zijn...

Net als veel steden in Vlaanderen zag ook Tongeren in de dertiende eeuw het fenomeen van de begijnen de kop opsteken. Zij kregen, na zoals overal eerst net buiten de stad te hebben gewoond, een stukje grond toegewezen dat daarna binnen de stad viel. Het begijnhof is genoemd naar Sint Catharina, één van de geliefkoosde heiligen van de begijnen. Ook Diest bijvoorbeeld heeft een Sint-Catharina begijnhof. En ook hier staat een Sint-Catharinakerk en is het begijnhof er één van het "stedelijke type" (met een stratenpatroon in plaats van rond een plein zoals in Brugge). Gratis parking vlakbij aan het sportpark en makkelijk te combineren met een bezoek aan de vlakbij gelegen Moerenpoort, natuurgebied De Kevie en Tongeren zelf.

Reeds vóór 1239 waren er al begijnen aanwezig in Tongeren, ze leefden in de buurt van het oude Sint-Jacobsgasthuis nabij de Kruispoort. Om Tongeren beter te kunnen verdedigen tegen invallen werd tussen 1240 en 1290 een omwalling gebouwd rond het centrum, hierdoor kwam het woongebied van de begijnen buiten de stadsmuren te liggen. Daarom werd in 1257 aan de begijnen een lapje grond toegekend in de buurt van de Jeker en de Moerenpoort. Het begijnhof lag nu binnen de stadsmuren, maar doordat het begijnhof volledig ommuurd was, bleef het afgescheiden van de rest van de stad. Na een lange periode van rustige bloei kwam de woelige 16de eeuw: door oplopende strubbelingen tussen katholieken en protestanten kregen de begijnen het zwaar te verduren. In de tweede helft van de 16de eeuw kwam het tot een escalatie waarbij de bezittingen van de begijnen geplunderd en verwoest werden. In navolging van de contrareformatie kende het begijnhof een ongekende bloei in de 17de eeuw. De begijnen werden welgesteld en de houten huisjes werden vervangen door stenen huisjes. Tussen 1610 en 1716 werd het ganse perceel volgebouwd. In 1677 kwam er aan deze bloei bijna een abrupt einde. Tongeren werd getroffen door een grote brand, maar dankzij een compromis met de Franse troepen bleef het begijnhof gespaard van deze ramp. Aan het begin van de 18de eeuw kende het begijnhof zijn hoogtepunt; het telde toen bijna 100 woningen en meer dan 300 begijnen. Het begijnhof was opgetrokken rond acht straten. Voorts waren er drie waterputten en enkele openbare gebouwen. Tijdens de Franse Revolutie, in 1789, werd het begijnhof door de bezettende Fransen onteigend en aan particulieren verkocht. In 1818 werd de enige begijnhofpoort afgebroken, in 1841 werden het aanpalend poorthuis en een deel van de begijnhofmuur gesloopt. Andere delen van de ommuring werden omgevormd tot woningen. De muren werden geïntegreerd in de gevels. In de woningen aan de buitenkant van het begijnhof is de oorspronkelijke muur nog duidelijk te herkennen in de gevels. Het oude kerkhof van het begijnhof werd volledig gesaneerd en tot binnenhof omgevormd.