Stadstoren van Tongeren

Vroeger kon je de stad alleen binnenkomen via deze of een van de vijf andere poorten. Hiervan is alleen de Moerentor uit 1379 volledig bewaard gebleven. Tegenwoordig is het een historisch museum waar je alles te weten komt over de militaire geschiedenis van Tongeren.

Tip: Klim omhoog, van bovenaf heb je een prachtig weids uitzicht over het begijnhof en het centrum van Tongeren.

Na de Romeinse tijd, toen Tongeren zich een municipium mocht noemen, werd de verwaarloosde plek in de late middeleeuwen met succes opnieuw gelanceerd. In 1230 noemden de Tongeren zichzelf burgers en burgers. Tongeren, gelegen binnen het bisdom Luik, was één van de 23 Goede Steden en kreeg tevens stadsrechten van de Prinsbisschop van Luik met het recht om een muur te bouwen en een stadsmilitie op te richten. Dit maakte deel uit van het beleid van de prins-bisschop om gebieden in zijn gebied militair en economisch te promoten. De militaire dreiging vanuit de omliggende vorstendommen zoals het graafschap Loon, het hertogdom Brabant en de nabijgelegen gebieden van de Maas en het Rijnland vereisten ook de bouw van stadsmuren. Voor dit doel werden tussen 1241 en 1290 stadsmuren gebouwd en werd een stadsmilitie opgericht. De toegang tot de stad werd verzekerd via zes poorten aan de belangrijkste toegangswegen. Daarnaast werden er 13 vestingtorens gebouwd die als bastion dienden.
De Nusentor, die aansluit op de weg naar Wezet, werd tussen 1257 en 1264 gebouwd op de overblijfselen van de Romeinse muur uit de tweede eeuw na Christus.
In 1344 Engelbert III. van der Mark Prinsbisschop van Luik. Zijn inauguratie veroorzaakte grote spanningen in het bisdom. In 1347 werd de Moerenpoort verwoest bij een aanval door de soldaten van de voormalige prins-bisschop van Luik Adolf II van der Mark. In 1379 begon de wederopbouw van de Moerenpoort. De veranda, waaraan de houten poort was bevestigd om de doorgang af te sluiten, werd in 1673 door Franse troepen verwoest. Dankzij een overeenkomst tussen de bewoners van het Beinehof St. Katharina en de troepen bleef de Moerpoort beschermd tegen de Franse verwoesting.

Middeleeuwse omwalling

Moerenpoort
In de 12e eeuw was de tweede Romeinse omwalling in verval geraakt en was de stad niet langer beschermd tegen invallen van rondtrekkende legers. Na de plunderingen en daaropvolgende stadsbranden van 1180 en 1213 werd besloten een nieuwe omwalling te bouwen. De bouw van de werken werd aangevat rond 1240 en verliep in verschillende fases.

In een eerste fase werd de handelskern ten westen van de kloosterkerk versterkt. Aan de oost- en zuidzijde van deze kern werd de tweede Romeinse omwalling hersteld. Aan de west- en noordzijde werd een nieuwe stadsmuur gebouwd zodat de handelskern volledig omsloten werd. In een tweede fase werd ten oosten van de kloosterkerk een stadsmuur opgetrokken zodat ook de bewoners van de oostelijke delen van de stad beschermd werden. Ter hoogte van de Leopoldwal werd deze stadsmuur gebouwd op de funderingen van de eerste Romeinse omwalling. In een derde fase werd aan de zuidzijde een verdedigingsmuur opgetrokken langs de Jeker zodat de omwalling werd vervolledigd. Omstreeks 1290 was de middeleeuwse omwalling voltooid en werden de delen van de tweede Romeinse omwalling die door het centrum liepen afgebroken. De middeleeuwse omwalling had een lengte van zo'n 2700 m en de ommuurde oppervlakte bedroeg 0,54 km².

Nadat de stadswal was voltooid, lag het leerlooierskwartier aan de overzijde van de Jeker als enige stadswijk niet binnen de muren. Om hun buurt te beschermen kregen de bewoners de toestemming om een aarden wal op te werpen. Pas aan het begin van de 16e eeuw werd de omwalling uitgebreid zodat ook het leerlooierskwartier binnen de stadsmuren kwam te liggen.


De poorten en torens van Tongeren
De middeleeuwse omwalling telde zes poorten waarvan enkel de Moerenpoort (of Visépoort) bewaard is gebleven. De overige stadspoorten, de Hemelingenpoort (of Hasseltsepoort), de Kruispoort (of Sint-Truiderpoort), de Steenderpoort (of Koninksempoort), de Luikerpoort en de Trichterpoort (of Maastrichterpoort) werden afgebroken in de 19e eeuw. Daarnaast telde de middeleeuwse muur ook verschillende versterkte torens waarvan er nu nog zes bestaan; de Smeetoren, de Cremertoren, de Schaetzentoren, de Poeiertoren, de Velinxtoren en de Lakenmakerstoren.